Mỗi dịp xuân về, tôi luôn giữ thói quen dạo chơi trong các lễ hội hoa xuân để ngắm nhìn những sắc màu rực rỡ của hoa nở. Đôi khi, khi tôi đi dạo qua những khu vườn thơm ngát, tôi tình cờ bắt gặp một chậu mai trắng tắm mình trong ánh nắng, và những kỷ niệm ấm áp về ông nội chợt ùa về.

Suốt cuộc đời, ông tôi rất yêu thích mai trắng, và mỗi mùa xuân đều dành thời gian chăm sóc chúng rất cẩn thận. Đối với ông, cây mai trắng không chỉ là một loài thực vật mà còn là biểu tượng của phong cách tinh tế của các học giả Hà Nội truyền thống.

Mai trắng là loài cây khó tính, chỉ hợp với những người có tâm hồn tương đồng và chăm sóc tỉ mỉ. Mặc dù hiện nay có rất nhiều loài cây cảnh để trang trí Tết, nhưng nghệ thuật trồng mai trắng đang dần mai một. Tuy nhiên, trong lòng Hà Nội vẫn còn một số người đam mê yêu thích loài hoa tuyệt đẹp này, một trong những "thập đại danh hoa" của ngày xưa.

Bạn có thể tham khảo bài viết: cung cấp mai vàng tết giá rẻ

Ông tôi là một trong những người cuối cùng trong làng có thể đọc được chữ Hán cổ. Trong những lúc rảnh rỗi, ông thường kể tôi nghe những câu chuyện về việc cha ông đã phải nỗ lực rất nhiều để mời thầy về dạy ông. Có lẽ đó là lý do tại sao ông hiểu biết sâu rộng về văn hoá và văn bản cổ. Ông thường chia sẻ những câu chuyện về mai trắng và ý nghĩa của nó trong văn hoá của các trí thức thời trước.

Theo lời ông, mai trắng, còn được gọi là "Nhất chi mai," là một loài hoa quý hiếm từng mọc kín đáo ở những vùng núi đá xa xôi, chịu đựng thời tiết lạnh giá quanh năm. Dù điều kiện khắc nghiệt, mai vẫn phát triển, nở rực rỡ vào mùa xuân. Có lẽ vì sự kiên cường trước điều kiện thời tiết khắc nghiệt, mai trắng tượng trưng cho sự trong sạch và tinh thần mạnh mẽ. Vì sức sống kỳ diệu, màu trắng tinh khiết, hương thơm dịu nhẹ và dáng vẻ thanh lịch, nó được coi là một trong bốn loài cây quý tộc từ thời cổ đại.

Hình ảnh của mai trắng không chỉ đại diện cho những phẩm chất đáng ngưỡng mộ của một quý ông—sự kiên cường, nhẫn nại, liêm chính, và trung thực—mà còn mang theo ước mơ về một cuộc sống bình yên và hạnh phúc mỗi khi Tết đến. Dù đã nhiều năm trôi qua, những câu chuyện ông kể vẫn đọng lại trong tôi, nuôi dưỡng tình yêu của tôi dành cho cây mai trắng thanh lịch này.

Trong khu vườn nhỏ phía trước nhà, ông trồng nhiều loài cây và cây cối khác nhau, nhưng ông dành sự quan tâm đặc biệt cho giống mai nhị ngọc toàn. Ông trồng nó gần mép vườn, một khu vực tương đối thoáng với nhiều ánh sáng mặt trời. Ông thường nói rằng cây này rất khó tính về đất—không thể quá ướt hoặc quá khô. Mỗi ngày, sau khi thưởng thức trà sáng, ông sẽ dành thời gian kiểm tra mai và nhẹ nhàng tưới một hoặc hai lần bằng nước sạch hoặc nước vo gạo. Đôi khi, lo lắng rằng cây có thể thiếu chất dinh dưỡng, ông sẽ bón phân hữu cơ. Ông luôn nhắc rằng đây là cách nuôi dưỡng cây mà không dùng phân bón hoá học quá nhiều.

Bất cứ khi nào tôi có cơ hội làm vườn với ông trong khu vực nhỏ nhưng tươi tốt này, đầy hương thơm tinh khiết của sương sớm, ông sẽ chia sẻ các nguyên tắc trồng cây của mình. Ông thường so sánh hài hước việc làm vườn với việc nuôi dưỡng con người—không thể gấp gáp; cần phải làm từ từ, từng bước một. Cũng như cây mai trắng, dù trông mỏng manh nhưng cực kỳ bền bỉ, chịu đựng mùa đông khắc nghiệt nhất để nở rộ vào mùa xuân. Điều này giống như quá trình phát triển của một người—đối mặt với thử thách và khó khăn nhưng vẫn cố gắng hoàn thiện và phát triển mỗi ngày.

Cây mai trắng mà ông nội trồng phát triển chậm nhờ vào sự chăm sóc kiên nhẫn của ông. Tuy nhiên, nó có một hình dáng đẹp, với những gốc cây xoắn vào nhau theo một cách thú vị và thân cây thì phong hoá và đầy rêu phong. Các cành cây được tạo dáng cẩn thận với một thiết kế hài hòa và thanh lịch. Điều khiến tôi thích thú nhất là quá trình nở hoa của nó.

Mai trắng là loài cây không có quả, nên việc nhân giống khá khó khăn. Tuy nhiên, nếu bén rễ, nó thể hiện sức sống đáng kể, trở nên mạnh mẽ hơn trong thời tiết lạnh. Trong khi nhiều loài cây rụng lá và hoa úa tàn trong mùa đông, mai trắng vẫn đứng vững, với những chồi hoa đang nở rộ và các chồi xanh tươi tốt bung ra vào dịp Tết. Khi mới nở, nụ hoa có màu hồng đậm, dần dần chuyển sang màu trắng tinh khiết với nhiều cánh hoa xếp chồng lên nhau. Khi hoa sắp tàn, nó chuyển sang màu hồng nhẹ.

Ông tôi nói rằng cây này tưởng chừng như đơn giản nhưng lại được đánh giá cao vì nó là món quà từ một người bạn cũ ở Nam Định. Mỗi dịp Tết, khi ánh mặt trời chiếu sáng một góc vườn, cây mai trắng sẽ khoác lên chiếc áo trắng tinh khôi, quyến rũ bất cứ ai nhìn thấy, báo hiệu một mùa xuân mới và yên bình.

Trong những ký ức tuổi thơ của tôi, vào những ngày cận Tết, ông tôi thường dành nhiều thời gian chăm sóc và ngắm nhìn cây mai vàng. Buổi sáng sớm, nửa mơ nửa tỉnh, tôi sẽ theo ông ra vườn để cùng chăm sóc cây, sau đó nhâm nhi tách trà hoa mai thơm nức như các cụ già.

Trà này được làm từ hoa mai đã khô mà ông nội thu thập và sấy khô từ các mùa trước. Theo y học cổ truyền, hoa mai trắng có vị ngọt nhẹ và hơi đắng, với bản chất ấm áp nhưng không độc hại. Khi pha thành trà, nó tỏa ra hương thơm dịu nhẹ. Biết được điều này, ông tôi thường giữ thói quen uống trà hoa mai trong những ngày lạnh để giữ ấm cho hệ hô hấp của mình. Ngoài ra, loại trà này cũng được biết đến là giúp giảm ho dai dẳng.

Ông thường nói rằng mai trắng là một loài cây quý hiếm, chỉ phát triển ở những nơi có mùa đông lạnh, nên rất phù hợp với khí hậu miền Bắc nước ta. Mai trắng không có quả, và việc nhân giống rất khó khăn, nhưng nếu bén rễ, nó biểu lộ sức sống đáng kinh ngạc, trở nên mạnh mẽ hơn khi thời tiết trở nên lạnh hơn. Trong khi nhiều loài cây rụng lá và nhiều hoa úa tàn, mai trắng vẫn kiên cường, với các chồi nở rộ đứng vững giữa những chồi xanh tươi tốt.

Đôi khi, các bạn của ông, hầu hết là những cụ già trong làng, sẽ đến thăm. Họ dành thời gian thư giãn uống trà, đọc thơ xuân cho nhau nghe, và yên lặng ngắm nhìn vẻ đẹp của mai. Trở thành một truyền thống rằng mỗi mùa xuân, khi họ đến nhà tôi để chúc Tết, họ sẽ luôn ghé qua cây mai trắng trước tiên.

Ông nội tôi luôn nhiệt tình chia sẻ với các bạn rằng một cây mai đẹp cần phải có dáng vẻ hấp dẫn và sự kết hợp hài hòa giữa các chồi xanh, hoa trắng và nụ hồng. Cây mai trong bức tranh "Tứ quý" tượng trưng cho bốn mùa, và cây mai này mang ý nghĩa tương tự. Dù có khác biệt, mai trắng vẫn tượng trưng cho sức sống của mùa xuân và là nguồn cảm hứng phong phú cho thơ ca, thể hiện lý tưởng của các tiêu chuẩn đạo đức. Thiền sư Mãn Giác từng sáng tác một bài thơ với những dòng kết thúc dùng một cành mai để truyền tải cái nhìn lạc quan về cuộc sống: "Đừng nói rằng xuân đã hết và hoa đã rụng/Chỉ tối qua, một cành mai đã nở trong sân trước."